Ogrody wilanowskie to wspaniałe miejsce do prowadzenia obserwacji przyrodniczych, jak również do poznawania historii założeń ogrodowych. Od października 2009 na blogu Wieści z parku mogli Państwo czytać o tym, co ciekawego zobaczyć można w ogrodach, co już zakwitło, które ptaki wróciły z zimowisk, jakie tropy udało się nam zaobserwować na terenie parku. Aktualnie wrażeniami z wizyty dzielimy się w ramach grupy W wilanowskich ogrodach (https://www.facebook.com/groups/wilanowskieogrody). Osoby zainteresowane przyrodą ogrodów wilanowskich zapraszamy też do zapoznawania się z archiwalnymi wpisami na blogu. Dziękujemy za wspólne lata przyrodniczych obserwacji.
22 maja świętowaliśmy Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej. Czym właściwie jest ta różnorodność i dlaczego jest ona taka ważna? Otaczający nas świat wypełnia niezliczone bogactwo organizmów, które funkcjonują w skomplikowanych zależnościach i relacjach. Ekologia to właśnie nauka o oddziaływaniach między organizmami, a także między organizmami, a ich środowiskiem. Różnorodność świata natury zapewnia jej funkcjonowanie. Czasem nie zdajmy sobie nawet sprawy jak obecność jednych organizmów ważna jest dla innych, i że ich zniknięcie może spowodować całą lawinę zmian. Różnorodność roślin warunkuje funkcjonowanie innych organizmów w tym np. zwierząt, a także nas samych dając nam pożywienie i surowce lecznicze. Spacerując po ogrodach, które są ostojami różnorodności przyrodniczej, zwłaszcza w miastach, postarajmy się ją dostrzec. Przyjrzyjmy się jak wiele roślin zdobi parkowe rabaty i łąki. Im bardziej zróżnicowane są ich kwiaty, tym więcej różnych owadów zapylających z nich skorzysta. Dostrzeżmy bogactwo drzew i siedlisk. Spróbujmy policzyć ile różnych ptaków udało się nam zobaczyć w czasie spaceru. Ćwiczmy się w uważnej obserwacji, niektóre gatunki mogą być do siebie bardzo podobne. Zwróćmy uwagę na zależności między roślinami i zwierzętami. Zobaczmy, które gatunki są dla siebie ważne.
Dzięki odmiennej budowie, kwiaty różnych gatunków roślin, wabić mogą inne owady zapylające.Wiekowe drzewa stanowią miejsce życia wielu gatunków zwierząt.W wilanowskich ogrodach zobaczyć można także dzikie zakątki.Łąki kwietne to miejsce życia wielu gatunków owadów.Ekosystemy wodne pełne są mikrosiedlisk ważnych dla charakterystycznych dla nich gatunków roślin i zwierząt. Dzięki obecności różnych zbiorowisk roślinnych Jezioro Wilanowskie stanowi miejsce życia wielu gatunków zwierząt. Na terenie ogrodów wilanowskich i rezerwatu przyrody Morysin udało się nam, na przykład, stwierdzić obecność 41 gatunków ważek.Dla ważek istotna jest obecność roślinności strefy szuwarów.Wiele gatunków ważek, a szczególnie oczobarwnice, chętnie będą korzystać z roślin o liściach pływających.Również roślinność o liściach zanurzonych jest ważna zarówno dla larw jak i jako miejsce składania jaj różnych gatunków ważek.Ważki korzystać także będą z terenów sąsiadujących z wodami, gdzie poszukiwać będą pokarmu. Dlatego nie zdziwmy się widząc ważki na łąkach lub w lesie. Ważki są naszymi sprzymierzeńcami, gdyż polują na przykład na komary lub owady uszkadzające uprawy.Obecność motyli cieszy nas w czasie spacerów. Dla nich zaś ważne są kwiaty. Zimujące jako postaci dorosłe rusałki pawik szukać będą ich już od pierwszych, ciepłych dni.Rośliny ważne są nie tylko dla postaci dorosłych motyli, ale także dla gąsienic. Ciekawy jest fakt, iż pod tym względem motyle wykazują preferencje i składają jaja na określonych gatunkach. Dla różnych gatunków rusałek taką rośliną jest np. pokrzywa. Fotografia przedstawia gąsienice rusałki pawik.Dzięki obecności jednych gatunków, możemy obserwować też inne. Dzięcioły to dziuplaki pierwotne, wykuwają dziuple, które następnie mogą stać się domem dziuplaków wtórnych np. sikor czy szpaków. Obecność krzewów daje możliwość zakładania gniazd wielu gatunkom ptaków.Ptaki stanowią ważny element ekosystemów. Podobnie jak ważki, wiele z nich żeruje na owadach, również tych, które mogą być dla nas uciążliwe. Ten niepozorny ptak to muchołówka szara. Warto spróbować zaobserwować ją w czasie spaceru i docenić jej pełne gracji akrobacje, które wykonuje polując na owady.
26 kwietnia obchodzimy Europejski Dzień Ogrodów Historycznych. Czym są ogrody historyczne? Co znaczą dla każdego z nas? Dlaczego warto odwiedzać je i chronić? W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, w dobie rozrastających się miast, kryzysu klimatycznego i licznych zagrożeń dla środowiska przyrodniczego parki i ogrody stanowią zielone oazy, miejsca gdzie możemy wypocząć od zgiełku i pośpiechu. To ostoje różnorodności przyrodniczej, siedliska dzikiej fauny, a także przestrzeń naszych zachwytów nad pięknem krajobrazu. Ogrody historyczne to również świadkowie historii, opowiadają o czasach, w których powstawały, o ludziach, którzy je tworzyli. W 2019 r. Europejska Sieć Ogrodów Historycznych, do której należą także ogrody Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, zainicjowała celebrację Europejskiego Dnia Ogrodów Historycznych przypadającą na 26 kwietnia, a więc w dzień zarejestrowania organizacji. Warto z tej okazji wybrać się do ogrodów. Zapraszam do Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, a tych z Państwa, którzy nie mogą teraz do nas przyjechać, do obejrzenia galerii fotografii z wilanowskich ogrodów.
Łan zawilcówOgród Różany o porankuOgród przy północnym skrzydle PałacuFontanna przy OranżeriiKwietne rabatyHeliotropyDaktylowiec, w tle budynek danej OranżeriiPompownia, w tym budynku znajdowała się machina parowa, która pompowała wodę z jeziora do fontann na terenie ogrodów.Łąka kwietnaDąb szypułkowyJezioro Wilanowskie
Ogrody historyczne to także ostoje dzikiej fauny.
Rusałka admirał na kwiatach bluszczuSzablak zwyczajny. W ogrodach wilanowskich stwierdziliśmy dotychczas występowanie 41 gatunków ważek.Młode łabędzie niemeWiekowe drzewa w wilanowskich boskietachOgrody wilanowskie piękne są o każdej porze roku.
W ogrodach wilanowskich kwitną już przebiśniegi. Warto wybrać się na poszukiwania. Już nie długo witać będziemy kolejne wiosenne kwiaty. Odwiedzając regularnie ogrody mamy możliwość odkrywać coraz to nowe gatunki. Wśród tych, które rozkwitać będą jako pierwsze, zobaczymy rośliny, które spędziły zimę ukryte w podziemnych cebulach, bulwach lub kłączach. Do tej grupy należy wiele różnych gatunków, przedstawicieli rodzin: liliowatych, jaskrowatych, makowatych, kosaćcowatych czy astrowatych. Poznajmy ich nazwy.
Znów przyszła wiosna i choć jeszcze nie kalendarzowa, to już czuć ją w powietrzu. Przyroda budzi się do życia, a w nas może obudzić się duch obserwatora. Nowy sezon to czas na nowe odkrycia, ale także na podjęcie wyzwań. U ptaków zaczynają się gody. Gatunki, które spędzały zimę w ciepłych krajach dopiero stopniowo będą wracać na tereny lęgowe. Wczesna wiosna to dobry czas na rozpoczęcie nauki głosów ptaków. W tej chwili słychać szczególnie sikory, kosy, dzwońce i dzięcioły. Wsłuchujmy się w ich wiosenne piosenki, nawoływania i bębnienia. Gdy pojawiać się będą kolejne gatunki będzie nam łatwiej uczyć się wydawanych przez nie dźwięków. Wiosna to też najlepszy czas by zacząć przygodę z botaniką. Już nie długo będziemy cieszyć się dywanem wczesnowiosennych kwiatów. Zacznijmy naukę ich odróżniania, w ciągu roku będziemy mogli poznawać coraz to nowe gatunki. A może…ktoś miałby ochotę postawić pierwsze kroki na polu lepidopterologii, czyli nauki o motylach. Wielkimi krokami zbliża się czas gdy będziemy obserwować pierwsze, wybudzone z zimowego letargu motyle – latolistki cytrynki i rusałki pawik. Również u tych owadów kolejne gatunki będą pojawiać się stopniowo, niektóre po przeobrażeniu, inne, podobnie jak ptaki po wędrówce z dalekich stron. Wiosna tuż, tuż czy jesteśmy gotowi na nowe przygody!
To jeszcze nie tegoroczna rusałka. Ciekawe komu uda się wypatrzeć pierwszego, wiosennego motyla.
Każda pora roku daje nam możliwość odkrywania innych, właściwych jej, tajemnic natury. A gdyby tak podjąć wyzwanie i przygotować listę sprawności obserwatora przyrody? Początek roku to dobry czas by postawić sobie nowe cele! Pomyślimy co mogłoby się znaleźć na naszej zimowej liście? Oto kilka propozycji, które zrealizować można w ogrodach wilanowskich lub w innych przyrodniczych zakątkach.
Tropiciel – zima to dobry czas by nauczyć się rozpoznawać oznaki obecności zwierząt. Tropów można szukać zarówno na śniegu jak i na błocie. W ogrodach wilanowskich znaleźć można widoczne na fotografii tropy wydry!
Zimowy obserwator drzew – rozpoznawanie drzew po liściach to dość oczywisty sposób rozróżniania gatunków. A co zrobić gdy nadejdzie zima? W czasie spaceru przyglądajmy się uważnie korze drzew! Na fotografii widać charakterystyczną korę grabu. Grabowe szpalery zobaczyć można zaraz po wejściu do ogrodów, idąc w stronę Oranżerii.
Poszukiwacz zaspanych bezkręgowców – to może dość zaskakująca zimowa sprawność, nie mniej gdy nie jest bardzo zimno, nawet o tej porze roku, czasem możemy zobaczyć wybudzone z zimowego snu owady, pajęczaki czy skorupiaki. Zaglądajmy uważnie w spękania kory, przyglądajmy się zbutwiałym liściom. Jeśli lubimy obserwować motyle możemy to robić także zimą. Niektóre gatunki zapadają w zimowe odrętwienie w nieogrzewanych piwnicach, schowkach czy na strychach. Warto sprawdzić czy w naszej piwnicy nie śpią motyle by niechcący nie zakłócić im drzemki. W ogrodach wilanowskich te piękne owady też mają swoje zimowe kryjówki. Na zdjęciu przedstawicielka motyli nocnych – szczerbówka ksieni.
Bystre oko – osoby z sokolim wzrokiem mogą spróbować zrobić zawody w liczeniu gniazd poukrywanych w koronach drzew. Gdy na gałęziach nie ma liści łatwiej wypatrzeć jest mieszkania wron, srok czy…wiewiórek! Na zdjęciu gniazdo tych ostatnich.
Botaniczny detektyw – to nie taka trudna sztuka rozpoznawać rośliny gdy są w pełni rozkwitu, sztuką jest poznać je po zasuszonych łodyżkach, szczątkach listków, przekwitniętych kwiatostanach. Na fotografii przekwitnięta nawłoć zwana potocznie złotym deszczem.
Błotnistą ścieżką kroczy borsuk. Błotnisty szlak w podskokach przecina sarna. Nie musimy ich widzieć, by odkryć ich obecność. Wystarczy być spostrzegawczym, uważnym obserwatorem otoczenia oraz zgłębić tajemnice rozpoznawania tropów zwierząt. Trzeba zwracać uwagę na ich wielkość i kształt, na liczbę odbitych palców, na to czy widać ślady po pazurach, także układ tropów może być pomocny i wiele nam powiedzieć o sposobie poruszania się zwierząt. Lis z gracją stawia nogi jedną za drugą pozostawiając równą nitkę tropów, ale tylko gdy się nie spieszy, gdy zacznie biec układ łap zmieni się. Wiewiórka, poruszająca się susami, pozostawia odbite blisko siebie cztery łapki, przy czym mniejsze przednie, odbite są za większymi tylnymi. A borsuk, borsuk, gdy kroczy błotną ścieżką, pozostawia tropy, które wyglądają trochę jak ludzkie dłonie, tylko te długie i mocne pazury nie pozostawiają wątpliwości, kto przed nami wędrował szlakiem. Rozpoznawanie tropów i śladów zwierząt to ciekawy sposób na zimowe spacery i wszystko by zgadzało się w tej opowieści, gdyby nie fakt, że jeszcze nie dawno rozpoczęłaby się ona słowami: zaśnieżoną ścieżką kroczy borsuk. Zasypany śniegiem szlak w podskokach przecina sarna. Klimat zmienia się, już nie ma takich zim jak pamiętamy z przed paru lat. Okiść na gałęziach, wzory wymalowane przez mróz na szybach, tropy borsuka na śniegu, czerwone policzki po spacerze, szadź na włosach, ślady po zjazdach wydr na ośnieżonych stokach grobli, to coraz rzadsze widoki i doświadczenia.
Tropy borsuka, rezerwat przyrody MorysinTropy sarny, rezerwat przyrody Morysin
Lubimy te chwile, gdy na drzewach zobaczyć można kolorowe liście. Potem jednak one opadają. Ten czas też ma swój urok. Z zebranych w parku liści możemy zrobić, piękny jesienny bukiet. Dlaczego drzewa zrzucają liście? W ten sposób przygotowują się do zimy, tracąc je ograniczają parowanie. Takie opadnięte liście pełnią ważne funkcje w przyrodzie. Po pierwsze biorą udział w obiegu materii, gdy się rozłożą, substancje, które je tworzą wrócą do ziemi i będą mogły być ponownie wykorzystane. Warstwa liści chroni też glebę przed chłodem i przesuszeniem – pomaga w retencjonowaniu wody. Opadnięte liście pełnią także ważne funkcje dla wielu gatunków zwierząt, w tym tych które ukrywają się wśród nich na zimę np. jeży albo różnych gatunków owadów, takich jak cieszący wiosną oczy latolistek cytrynek czy ważki – straszki, jedyne krajowe ważki które zimują jako postaci dorosłe. W ogrodach wilanowskich, nie wszystkie liście są grabione, oczywiście z części miejsc muszą być usuwane, ale zawsze w parku znajdą się miejsca, gdzie zwierzęta będą mogły znaleźć zimowe schronienia.
Opadnięte liście pełnią wiele funkcji w przyrodzie. My zaś możemy dzięki nim ćwiczyć się w rozpoznawaniu różnych gatunków drzew.Na fotografii widać żołądź oraz liście dębu szypułkowego i… jeden liść dębu czerwonego. Liście topoli białej są od spodu białe, gdy opadną szarzejąTopola czarna ma liście romboidalne lub trójkątne.Klonowe liście to jeden z najlepszych materiałów na jesienne bukiety.W czasie jesiennego spaceru warto przyglądać się jesiennym liściom, wśród nich często ukrywają się zwierzęta. Ta ważka to szablak zwyczajny, jako postaci dorosłe możemy obserwować je do końca października, a sporadycznie czasem na początku listopada.Wiewiórki wśród jesiennych liści potrafią być mało widoczne.
Listopad – opadają liście z drzew. Warto im się przyjrzeć gdy wybierzemy się na spacer do parku. Wśród drzew przebarwiających się na złoto zwróćmy uwagę na grab i wiąz. To te gatunki, w dużej mierze, tworzą szpalery, które latem dają cień a jesienią zdobią park niczym złociste kurtyny. Liście tych gatunków są bardzo podobne – mają kształt zbliżony do elipsy, widać na nich wyraźne unerwienie. Wprawne oko dostrzeże jednak, iż liść wiązu ma asymetryczną nasadę, to znaczy, że jego blaszka zachodzi z jednej strony głębiej na ogonek. Gatunki te łatwo rozpoznać także po korze. Kora grabu jest gładka w jasne pasy, wiązowa zaś spękana. Na wiązach często zobaczyć można naroślą – na pniach z pędami odroślowymi, na gałązkach zaś tworzą się czasem naroślą korkowe. Podstawa pni wiązów jest często nieregularna ze względu na napływy korzeniowe. W przypadku grabów ciekawostką jest to, że brązowe, zaschnięte liście mogą pozostawać na gałązkach, aż do wiosny.
Jesienne szpaleryLiście wiązuJeszcze nieprzebarwione liście grabu.U góry grab, poniżej wiąz.Kora grabuPień wiązuNarośla korkoweNapływy korzenioweFormowane graby
Co jesienią piszczy w trawie? Aby się o tym przekonać warto na spacer zabrać lupę. Dzięki niej każda maleńka istota stanie się nam od razu bliższa. Dokładne przyjrzenie się bezkręgowcom daje nam możliwość dowiedzenia się z kim mamy do czynienia. Na początek warto określić liczbę nóg. Jeśli naliczymy ich sześć – spotkaliśmy owada, 8 – pajęczaka, więcej – może to być skorupiak np. stonoga, prosionek lub przedstawiciel wijów. Jednym z pajęczaków, którego często możemy spotkać, jest kosarz. Nie nazywajmy go pająkiem! Kosarz to kosarz, należy do rzędu kosarze, gromada pajęczaki. Kosarze od pająków różnią się tym, iż nie mają wyraźnie rozdzielnych głowotułowia i odwłoka. Na głowotułowiu mają one tylko jedną parę oczu prostych, na odwłoku zaś nie mają kądziołków przędnych. Co mają za to kosarze? Kosarze mają bardzo, bardzo długie odnóża.
Przedstawiciel kosarzy na liściu pokrzywy.
W przypadku owadów ich ciało podzielone jest na trzy części – głowę, tułów i odwłok. Widać to bardzo dobrze na przykładzie ważek. Warto zwrócić uwagę, iż obserwując ważki wiosną zobaczymy zupełnie inne gatunki niż na jesieni. O tej porze roku najczęściej obserwować będziemy szablaki i żagnice jesienne. Ważki mają różne strategie, które pozwalają im przetrwać trudny zimowy czas. Z siedemdziesięciu czterech gatunków ważek występujących w Polsce tylko dwa zimują jako osobniki dorosłe. Są to ważki z rodzaju straszka. Inne ważki zimować będą w postaci larwalnej lub jeszcze w fazie jaja. W ogrodach wilanowskich obserwujemy czasem jak szablaki składają jaja na trawę nie daleko brzegu stawu lub jeziora. Mogłoby się wydawać to dziwne. One jednak wiedzą, że na wiosnę poziom wód się podniesie i ich potomstwo trafi do zbiornika, gdzie rozpocznie kolejny etap swojego życia.
Wieści z Parku 